Iwona Jażdżewska
Zakład Geoinformacji, Instytut Geografii Miast i Turyzmu, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki
W 1992 r. Michael Goodchild w artykule publikowanych w czasopiśmie International Journal of Geographical Information Systems posłużył się pojęciem GIScience i od tej pory trwa dyskusja nad zasadnością tego terminu. Stawiane były pytania intelektualne i naukowe o istocie nauki o geoinformacji lub nauki o informacji geograficznej. Autor uznał wówczas, że istnieje duża potrzeba docenienia i uznania nauki GIScience. Podał on kilka zagadnień do dyskusji, jak np.:
- W jakim stopniu środowisko naukowe związane z GIS jest napędzane intelektualną ciekawością na temat natury technologii GIS?
- Jakie pytania badawcze i z jakich dziedzin pojawiają się podczas dyskusji związanych z GIS?
- Czy dane przestrzenne, a raczej geograficzne, są wyjątkowe i mogą być przedmiotem badań?
Po dwudziestu latach (Goodchild 2010) zauważył, że proponowana koncepcja GIScience mieściła się ramach trzech dziedzin w różnych proporcjach (komputer, społeczeństwo i człowiek/użytkownik) i obejmowała takie zagadnie jak: algorytmy, modelowanie danych, analizy przestrzenne, partycypacja społeczna z GIS, prywatność, krajowa infrastruktura danych przestrzennych, niepewność, projekt interfejsu użytkownika, orientacja przestrzenna.
Nie wszyscy badacze pracujący z Systemami Informacji Geograficznej byli i są przekonani, że uprawiają nową dyscyplinę nauki. Zdania są podzielone, o czym świadczy wiele krytycznych artykułów naukowych na ten temat. Przez blisko 30 lat trwa ta dyskusja (Goodchild 2015, 2018), a w jej obieg włączają się kolejne pokolenia badaczy reprezentujący różne dyscypliny naukowe, w których Systemy Informacji Geograficznej odgrywają ważną role w procedurze badawczej.
Niewątpliwie pojęcie GIScience już funkcjonuje w literaturze
naukowej o czym świadczą tytuły czasopism naukowych np. zmiana tytułu czasopisma
International Journal of Geographical Information
Systems (lata 1987–1996) na International
Journal of Geographical Information Science (od 1997 do chwili obecnej), powstanie nowego w 2010 r. Journal of Spatial Information Sciences oraz
konferencji naukowych, np. International Conference on Geographic Information Science
(w 2018 była 10. edycja). Również w tytułach artykułów, jak i w słowach kluczowych
pojawia się ten skrótowiec, co może oznaczać, że według autora tekst reprezentuje
GIScience. Powstają też konsorcja uczelni, jak np. amerykańska The University Consortium for Geographic Information Science
(UCGI), która wspiera w badaniach, edukacji i przedsięwzięciach GIScience w szkolnictwie
wyższym
i instytucjach pokrewnych.
Tematyka GIScience w polskim dyskursie naukowym jest obecna ale niezbyt często (Jażdżewska I., Urbański J. 2013, Jażdżewska 2014). Dlatego warto postawić sobie kilka pytań, które mogą nam pomóc w dyskusji:
- Od kiedy możemy powiedzieć, że GIS jest dla nauki, a kiedy sam jest nauką?
- Czy GIS wytworzył nowe unikalne problemy badawcze wspólne lub odrębne dla różnych dziedzin naukowych?
- Jakie jest mój odbiór GIScience?
Każdy z nas w stosunku do własnych badań może zadać sobie pytania:
- Jaką cześć moich badań w wiodącej dyscyplinie naukowej można uznać jako GIScience?
- Czy moje badania naukowe związane z GIScience mogę określić jako podstawowe czy stosowane?
- Czy GIS lub teledetekcja wymusza problemy/pytania naukowe związane z pomiarem, dokładnością, gromadzeniem lub transferem danych przestrzennych?
- Czy GIS rozwiązuje problemy naukowe związane z big data?
- Czy GIS stawia pytania naukowe związane z uogólnianiem
rzeczywistości, niepewności
i niedokładności danych przestrzennych? - Czy GIS rozwiązuje problemy naukowe związane ze statystykami
przestrzennymi
i modelowanie danych przestrzennych? - Czy algorytmy informatyczne w GIS są przeze mnie rozwijane, czy korzystam z gotowych opracowań?
- Czy monitorują różne aspekty świata geograficznego w czasie rzeczywistym?
- Czy wizualizacje kartograficzne w GIS są przez mnie rozwijane czy korzystam z gotowych opracowań?
- Czy GIS daje nowe możliwości analiz przestrzennych?
- Czy GIS ma wpływ na cały proces badań naukowych (od koncepcji, przez zbieranie danych, ich analizy do wyników)?
- Czy monitorowane są wpływy GIS na społeczeństwo?
- Czy monitorowane są kwestie wdrażania, zarządzania GIS w instytucjach samorządowych, administracji państwowej etc.?
Dyskusja zapewne obejmie jeszcze inne zagadnienia, dlatego zestaw pytań jest otwarty.
Literatura
- Goodchild M.F. 1992. Geographical information science, International Journal of Geographical Information Systems, vol. 6 (1): 31-45
- Goodchild M.F. 2010. Twenty years of Progress: GIScience in 2010. Journal of Spatial Information Sciences, 1: 3-20
- Goodchild M.F. 2015. Two decades on: Critical GIScience since 1993, The Canadiean Geographer/ Le Geographe canadien, 59(1): 3-11
- Goodchild M.F. 2018. A GIScience Persective on the Uncertainty of Context, Annals of the American Association of geographers, 108 (6): 1476-1841
- Jażdżewska I., Urbański J., 2013: GIS w nauce, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica SocioOeconomica 14: 7-15.
- Jażdżewska I., 2014: GIS in the Studies of Łodź Geographers. [W:] Kobojek E., Marszał T. (red.), Origin of Relief of Central Poland and Its Anthropogenic Transformation in Łódź University Geographical Research. Łodź University Press: 129-145