Janusz Godziek, Bartłomiej Szypuła
Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego
Lasy są jednym z najważniejszych składników środowiska przyrodniczego Polskich Karpat. Od wielu lat w Karpatach obserwuje się wzrost lesistości, który jest skutkiem zmian społeczno-ekonomicznych, jakie zaszły w XX wieku. Objawia się on przez ekspansję lasów na tereny nieużytków pasterskich i rolnych. Określenie dynamiki rozprzestrzeniania się lasów możliwe było poprzez analizę materiałów archiwalnych (mapy topograficzne) i współczesnych (ortofotomapa) za pomocą narzędzi GIS. Dzięki temu wykonane zostały mapy trwałości powierzchni leśnych. Trwałość lasów rozumiana jest tutaj jako okres czasu, w ciągu którego dany obszar był nieprzerwanie zajęty przez las. Może ona być wyznaczona względem roku wykonania danego materiału kartograficznego.
Studiom poddano dwa obszary w Polskich Karpatach: Dolinę Ochotnicy (Gorce) i Dolinę Solinki (Bieszczady). Dla obydwu lokalizacji wyznaczono obszary badawcze o powierzchni około 88 i 69 km2. Przeanalizowano materiały kartograficzne o aktualności sięgającej od końca XVIII wieku do czasów współczesnych. Część map pozyskano w formie warstw WMS, niektóre mapy wymagały nadania georeferencji; resztę materiałów otrzymano z GUGiKu. W celu opracowania map trwałości lasów wyznaczono części wspólne poligonów oznaczających zasięgi lasów dla poszczególnych lat. Na podstawie pozyskanych danych utworzono pięć klas trwałości powierzchni leśnych. Obliczeń dokonano względem najbardziej aktualnych danych wykorzystanych w opracowaniu, tj. ortofotomap z roku 2015. Ponadto na podstawie danych z wysokorozdzielczego numerycznego modelu terenu przeanalizowano wpływ wysokości bezwzględnej, ekspozycji i nachylenia stoków na trwałość lasów. Dodatkowo, dzięki numerycznemu modelowi powierzchni terenu, dla obu obszarów badawczych utworzono model różnicowy – oznaczający przybliżoną wysokość drzew w lasach. Finalnie, w oparciu o podstawowe parametry statystyczne, zbadano korelację między trwałością lasów a wysokością drzew. Przeprowadzone badania pozwoliły zbadać strukturę trwałości lasów na obu obszarach badawczych.