Paweł Dąbek1), Jolanta Dąbrowska2)
1) Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, 2) Instytut Inżynierii Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Strefy buforowe są to pasy roślinności pomiędzy ekosystemami lądowymi a wodnymi, stosowane są głównie z celu ograniczenia transferu biogenów z agroekosystemów rolniczych do wód powierzchniowych. Powinny być tworzone wokół zbiornika, ale także wzdłuż dopływających do niego cieków. Tylko prawidłowo zaprojektowane i utrzymywane strefy buforowe spełniają swoje zadanie, pasy roślinności powinny być efektywne, ich lokalizacja ekonomicznie uzasadniona, a stan stale monitorowany. Strefy buforowe pozwalają zredukować zanieczyszczenia niesione do wód wraz ze spływem powierzchniowym oraz w płytkich wodach gruntowych. Istotne jest, aby spływ powierzchniowy docierał do strefy buforowej w sposób nieskoncentrowany, wtedy powierzchnia aktywna pokrywy roślinnej jest w optymalnie wykorzystana do oczyszczania wód.
Badania przeprowadzono w zlewni bezpośredniej nizinnego zbiornika Gołuchów oraz podgórskiego zbiornika Dobromierz. Na bazie danych wysokościowych z projektu ISOK z zasobów CODGiK, z wygenerowanego numerycznego modelu terenu o rozdzielczości 1,0m (Gołuchów) i 0,4m (Dobromierz) określono spadki terenu i wyznaczono uprzywilejowane drogi spływu powierzchniowego ze zlewni do zbiornika. Przeanalizowano również pokrycie terenu na podstawie danych Corine Land Cover 2012 udostępnionych przez GIOŚ. Po analizie map koncentracji spływu oraz map pokrycia terenu wskazano obszary newralgiczne z punktu widzenia transportu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych – miejsca gdzie spływ powierzchniowy ze znacznej powierzchni obszarów użytkowanych rolniczo dociera do wód bez możliwości oczyszczenia w obrębie stref buforowych. Badania wykazały, że odpowiednie kształtowanie dróg spływu powierzchniowego, które zapobiega jego koncentracji, może być stosowane jako samodzielna metoda ochrony wód powierzchniowych.
Przedstawiona w pracy metodyka pozwala w pełni wykorzystać potencjał istniejących stref buforowych oraz wskazać miejsca do tworzenia efektywnych pasów roślinnych. Ze względu na dostępność danych przestrzennych może być bez ograniczeń stosowana w zlewniach rolniczych.