Występowanie termotolerancyjnych szczepów Campylobacter spp. u bydła, świń i drobiu w latach 2009–2013 oraz 2014–2018 w Polsce

Łukasz Bocian¹⁾, Barbara Majewska¹⁾, Agnieszka Stolarek¹⁾, Kinga Wieczorek²⁾, Anna Ziętek-Barszcz¹⁾

1) Zakład Epidemiologii i Oceny Ryzyka, Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy, 2) Zakład Higieny Żywności Pochodzenia Zwierzęcego, Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy

Campylobacter spp. to mikroaerofilne, Gram-ujemne pałeczki należące do rodziny Campylobacteraceae, szeroko rozpowszechnione w przyrodzie. Bakterie te stanowią naturalną mikroflorę przewodu pokarmowego zarówno zwierząt hodowlanych (drób, bydło, owce, świnie), jak i dziko żyjących. Campylobacter jejuni i Campylobacter coli uważane są za główne przyczyny kampylobakterioz u ludzi. Do zakażenia pałeczkami Campylobacter spp. dochodzi najczęściej w wyniku spożycia niepoddanych odpowiedniej obróbce cieplnej potraw mięsnych oraz nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny. Grupami zawodowymi, które narażone są na zakażenia Campylobacter spp. są pracownicy ubojni, lekarze weterynarii, hodowcy drobiu, bydła i trzody chlewnej. Kampylobakterioza u ludzi przebiega najczęściej w postaci zapalenia żołądka i jelit lub zapalenia jelit.

Celem badań było porównanie występowania termotolerancyjnych szczepów Campylobacter spp. u bydła, świń i drobiu w latach 2009–2013 oraz 2014–2018 w Polsce.

Analizę czasowo-przestrzenną przeprowadzono na podstawie wyników badań dwóch edycji Programu Wieloletniego (2009–2013 oraz 2014–2018), których celem było określenie występowania Campylobacter spp. na powierzchni tusz zwierząt rzeźnych. Materiał do badań stanowiły wymazy z powierzchni tuszek drobiowych oraz tusz wołowych i wieprzowych, pobierane w zakładach ubojowych położonych na terenie całej Polski.

Do realizacji zamierzonych celów wykorzystano oprogramowanie Microsoft Excel, ArcGIS (ESRI, Inc.) oraz STATISTICA (StatSoft, Inc.). Na podstawie danych z badań utworzono warstwy, które wkomponowane zostały w mapę Polski zawierającą podział administracyjny.

Analiza statystyczna została oparta na modelach regresji logistycznej. Zarówno w występowaniu C. jejuni jak i C. coli oraz analizując osobno każdy z trzech przedziałów czasowych (2009–2018, 2009–2013 i 2014–2018), otrzymaliśmy istotne statystycznie różnice pomiędzy gatunkami.

• Prewalencja C. jejuni u drobiu w latach 2009–2018 okazała się być istotnie wyższa niż u świń – obliczony iloraz szans OR=8,27 (95% CI: 5,51–12,39) wskazuje na ponad
  8-krotnie większą szansę wystąpienia wyniku dodatniego w przypadku drobiu.
• Podobnie dla okresu 2009–2013 OR=6,34 (95% CI: 3,85–10,43) – ponad 6 razy większa szansa wystąpienia C. jejuni u drobiu niż u świń.
• Natomiast dla badań z lat 2014-2018 OR=12,36 (95% CI: 6,10–25,07) – aż 12 razy większa szansa na wynik dodatni u drobiu. Prewalencja u bydła nie różniła się istotnie od prewalencji u świń.

W przypadku C. coli zarówno u drobiu jak i u świń prewalencja była istotnie wyższa niż u bydła:

• 2009–2018: 10,5 razy większa szansa otrzymania wyniku dodatniego u drobiu niż u bydła ­– OR=10,49 (95% CI: 6,24–17,63). Prawie 9,5 razy większa szansa na wynik dodatni w przypadku świń niż u bydła – OR=9,40 (95% CI: 5,46–16,19).
• 2009–2013: 5,5 razy większa szansa otrzymania wyniku dodatniego u drobiu niż
• u bydła ­– OR=5,56 (95% CI: 3,07–10,06). Prawie 3,5 razy większa szansa na wynik dodatni w przypadku świń niż u bydła – OR=3,48 (95% CI: 1,82–6,68).
• 2014–2018: Ponad 30 razy większa szansa otrzymania wyniku dodatniego u drobiu niż u bydła ­– OR=30,35 (95% CI: 9,67–95,31). Ponad 34,5 razy większa szansa na wynik dodatni w przypadku świń niż u bydła – OR=34,65 (95% CI: 10,84–110,72).

Również analizując osobno występowanie C. jejuni i C. coli w obrębie każdego z gatunków, otrzymaliśmy istotne różnice pomiędzy wynikami z lat 2009–2013 a 2014–2018, jednak nie
w każdym przypadku.

• Możemy wywnioskować, że wystapienie C. coli u bydła w latach 2014-2018 było 4,5 razy rzadsze niż w okresie 2009-2013 – OR=0,22 (95% CI: 0,06–0,80).
• C. jejuni u drobiu w latach 2009-2013 występowało o 30% częściej niż w okresie 2014-2018 – OR=0,76 (95% CI: 0,66–0,87). Natomiast C. coli u drobiu o 20% częściej występowało w latach 2014-2018 – OR=1,21 (95% CI: 1,06–1,38).
• Ponadto C. jejuni u świń w latach 2009-2013 występowało ponad 2,5 razy częściej niż w okresie 2014-2018 – OR=0,39 (95% CI: 0,17–0,92). Natomiast C. coli u świń ponad 2 razy częściej występowało w latach 2014-2018 – OR=2,20 (95% CI: 1,53–3,16).

Uzyskane wyniki potwierdzają konieczność dalszego monitorowania obecności Campylobacter spp. w tuszach zwierząt rzeźnych, zwłaszcza drobiu.